Μάθημα : Ασφάλεια στο Διαδίκτυο με απλά λόγια!

Tι είναι ο διαδικτυακός εκφοβισμός

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός (cyberbullying) συμβαίνει όταν ένα παιδί ή ένας έφηβος δέχεται από κάποιον ή κάποιους ανώνυμα ή επώνυμα, απειλές ή παρενοχλείται, ταπεινώνεται, εξευτελίζεται συνήθως με επαναλαμβανόμενο τρόπο μέσω του διαδικτύου (κοινωνικά δίκτυα, παιχνίδια, εφαρμογές κ.λπ.) ή των κινητών τηλεφώνων.

Ο εκφοβισμός είτε διαδικτυακός είτε σχολικός και οι τρόποι με τους οποίους εκφράζεται (π.χ. απειλές, εκβιασμοί, κ.λπ.) αποτελούν ποινικά κολάσιμες πράξεις, μπορούν να πάρουν το δρόμο της δικαιοσύνης και να τιμωρηθούν βάσει της Ελληνικής Νομοθεσίας.

Bullying και cyberbullying: Ομοιότητες και διαφορές

Ο εκφοβισμός δεν είναι ένα καινούριο πρόβλημα ούτε είναι ένα πρόβλημα που το συναντάμε μόνο στο διαδίκτυο. Υπήρχε ανέκαθεν στην κοινωνία αλλά όσο εξελίσσονται τα μέσα επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων τόσο εξελίσσονται και οι τρόποι που μπορεί κάποιος να πέσει θύμα εκφοβισμού.

Οποιαδήποτε ενέργεια στο διαδίκτυο έχει σκοπό  να οδηγήσει ένα παιδί σε απόγνωση και να του προκαλέσει φόβο σε συστηματική βάση μπορεί να θεωρηθεί διαδικτυακός εκφοβισμός.  Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στον όρο «συστηματική βάση» καθώς δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις εκείνες που κάποια άτομα  αναστατώνονται από σχόλια που έγιναν για τους ίδιους στο διαδίκτυο χωρίς όμως τα σχόλια αυτά να έχουν γίνει εσκεμμένα. 

Να θυμόμαστε ότι αστείο είναι όταν γελάμε όλοι με κάτι και όχι μόνο ο ένας. Δυστυχώς ο διαδικτυακός εκφοβισμός δεν είναι αστείο που μπορεί να συμβεί μεταξύ συνομηλίκων αλλά μια πολύ επικίνδυνη πράξη με μακροχρόνιες και τραυματικές συνέπειες για το παιδί που το βιώνει αλλά και για τα παιδιά που γίνονται μάρτυρες.

Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό του διαδικτυακού εκφοβισμού  είναι ότι μπορεί να γίνει πολύ πιο ψυχοφθόρος από τον απλό εκφοβισμό καθώς λόγω της χρήσης της τεχνολογίας μπορεί να συμβεί παντού και από οποιοδήποτε σημείο, χωρίς να υπάρχει οπτική ή σωματική επαφή του θύτη με το θύμα.

Το κοινό είναι ανυπολόγιστα μεγάλο και το περιεχόμενο εξαπλώνεται εξαιρετικά γρήγορα: Τα μηνύματα που αποστέλλονται ηλεκτρονικά είναι δύσκολο να ελεγχθούν – μόλις ανέβουν στο διαδίκτυο.

Μορφές διαδικτυακού εκφοβισμού

Οι μορφές του φαινομένου μπορεί να είναι πραγματικά πολλές καθώς μέσα από κάθε νέο κοινωνικό δίκτυο ή κάθε νέα εφαρμογή ή κάθε νέο παιχνίδι μπορεί να προκύψει κάποια μορφή διαδικτυακού εκφοβισμού.

Πώς εκδηλώνεται το cyberbullying;

• Με αποστολή e-mail ή άμεσων μηνυμάτων με βλαβερό και απειλητικό περιεχόμενο ή με αποστολή «αστείων» που γελοιοποιούν τον παραλήπτη. Τα μηνύματα αυτά μπορεί να σταλθούν απευθείας σε ένα παιδί ή να σταλθούν σε ομάδα ατόμων, προκειμένου να ενθαρρυνθούν να συμμετέχουν στον εκφοβισμό.
• Με δημοσίευση ή αποστολή προσωπικών πληροφοριών ή ευαίσθητων πληροφοριών (όπως για παράδειγμα, κάποιο προσωπικό πρόβλημα) σε πολλαπλούς παραλήπτες και με δημοσίευση δυσάρεστων ή προσωπικών φωτογραφιών ή μηνυμάτων σε ιστολόγια (blogs), σε ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης ή σε άλλες ιστοσελίδες.
• Με αποστολή εξευτελιστικών μηνυμάτων, βίντεο μέσω κινητών τηλεφώνων ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ή με αποστολή απειλών για τη σωματική ακεραιότητα στο θύμα ή σε άλλους παραλήπτες.
• Με τη δημιουργία ψεύτικου διαδικτυακού προφίλ σε κάποια σελίδα κοινωνικής δικτύωσης, με στόχο τη γελοιοποίηση κάποιου παιδιού, ή με τη δημιουργία «σελίδας» ή «γκρουπ», π.χ. στο facebook, το οποίο στοχεύει στον εξευτελισμό και στη διαπόμπευση ενός ανηλίκου. 
• Με τη δημιουργία κάποιου είδους «ψηφοφορίας» σε έναν ιστοχώρο, όπου τα παιδιά μπορούν να ψηφίσουν π.χ για το ποιο είναι το πιο άσχημο ή το πιο χοντρό παιδί του σχολείου με σκοπό να εξευτελίσουν και να πληγώσουν κάποιο παιδί.
• Με απειλή συμπαικτών στα διαδικτυακά παιχνίδια π.χ ‘όταν κάποιοι παίκτες απειλούν άλλους συμπαίκτες στα παιχνίδια αποκλείοντάς κάποιους έξω από το παιχνίδι, διαδίδοντας ψεύτικες φήμες ή κλέβοντας κωδικούς προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στο λογαριασμό του παίκτη. 
• Κλέβοντας την ταυτότητα ή παραβιάζοντας προσωπικό λογαριασμό χρησιμοποιώντας το όνομα ξένου χρήστη με σκοπό τη διάδοση φημών και ψεμάτων για κάποιον τρίτο ή για οποιοδήποτε άλλο σκοπό.

Οι «πρωταγωνιστές» του διαδικτυακού εκφοβισμού

Σε περίπτωση εκφοβισμού ή άλλου είδους κακής συμπεριφοράς, τις περισσότερες φορές εμπλέκονται τρεις τύποι ανθρώπων:

• Υπάρχει ο επιτιθέμενος, δηλ. το άτομο (ή τα άτομα) που διαπράττει τον εκφοβισμό.
• Υπάρχει αυτός που δέχεται τον εκφοβισμό – το θύμα
• Και υπάρχουν και οι παρατηρητές του γεγονότος δηλαδή εκείνοι που γνωρίζουν και είτε αδιαφορούν είτε προσπαθούν να παρέμβουν θετικά.

Πώς μπορεί να νιώθει ένα παιδί θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού;

Τα παιδιά που βιώνουν εκφοβισμό νιώθουν πολύ αδύναμα να θέσουν ένα τέλος σε αυτόν. Διατρέχουν  μεγαλύτερο κίνδυνο να εκδηλώσουν προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως κατάθλιψη και άγχος. Μπορεί να επηρεαστούν οι  επιδόσεις τους στο σχολείο και η ικανότητά τους να δημιουργούν φιλικές σχέσεις. Στη χειρότερη περίπτωση, ο εκφοβισμός μπορεί να οδηγήσει στον αυτοτραυματισμό, ακόμα και σε ακόμα χειρότερες συνέπειές. Οι επιπτώσεις συχνά είναι μακροχρόνιες και μπορεί να έχουν αντίκτυπο και στην ενήλικη ζωή του παιδιού.

Ποια είναι τα κίνητρα του θύτη

Ο θύτης συνήθως βιώνει καταστάσεις απόρριψης, απόγνωσης, απελπισίας, εγκατάλειψης, θυμού, οργής και φόβου τα οποία προκλήθηκαν από προβληματικές οικογενειακές σχέσεις, ή / και άλλες δύσκολες προσωπικές σχέσεις. Ο Θύτης μέσω του εκφοβισμού αισθάνεται ότι επιβάλλει εξουσία και αποκτά τον έλεγχο  γεγονός που λειτουργεί ανακουφιστικά στα αρνητικά συναισθήματα που νιώθει.

Ποιος ο ρόλος του παιδιού παρατηρητή

Συνήθως κάποια παιδιά γίνονται μάρτυρες του εκφοβισμού που υφίσταται κάποιος συμμαθητής τους. Κάποιες φορές τα παιδιά μάρτυρες δεν έχουν το θάρρος να αντιδράσουν ή αδιαφορούν ή ακόμα θεωρούν ότι το να πουν για το περιστατικό σε κάποιον ενήλικα θα τους μετατρέψει σε «καρφί». Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως για να κλείσει ο κύκλος του εκφοβισμού ο μόνος τρόπος είναι να αντιδράσουμε και να γίνουμε υπερασπιστές του θύματος είτε δημόσια είτε ιδιωτικά. Υπάρχουν πολλές επιλογές αντίδρασης για να στηρίξουμε το άτομο στόχο.

• Πρώτα από όλα μπορούμε να πούμε σε κάποιον ενήλικα τι συμβαίνει.
• Μπορούμε επίσης να στηρίξουμε δημόσια το θύμα, παίρνοντας θέση αν αυτό είναι ασφαλές.
• Μπορούμε να κινητοποιήσουμε τους φίλους μας υπέρ του συμμαθητή μας που έχει γίνει στόχος και να «χτίσουμε» με αυτόν τον τρόπο ένα τοίχο προστασίας γύρω του.
• Αν δε νιώθουμε άνετα να παρέμβουμε δημόσια μπορούμε ιδιωτικά να μιλήσουμε στο παιδί στόχο και να του συμπαρασταθούμε.

Θα πρέπει να θυμόμαστε όμως ότι ο στόχος είναι να παραδειγματίσουμε θετικά και όχι να τιμωρήσουμε οπότε σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να στραφούμε με κακοποιητικά σχόλια εναντίον του θύτη.

Με λίγη ευγένεια και καλοσύνη, καθένας μας μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά στη μεταστροφή μιας άσχημης κατάστασης.

Τι μπορούμε να κάνουμε προκειμένου να προστατευτούμε;

Δε δίνουμε ποτέ τους κωδικούς μας σε κανέναν, ούτε στους καλύτερους φίλους μας.

Δεν στέλνουμε μηνύματα όταν είμαστε θυμωμένοι. Είναι δύσκολο να πάρουμε πίσω αυτά που έχουμε πει πάνω στο θυμό μας.

Όταν κάτι δε μας φαίνεται σωστό σε έναν ιστοχώρο ή σε μια συνομιλία, τότε κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι. Γι’ αυτό, εάν αισθανθούμε άσχημα, ας βγούμε αμέσως από τον ιστοχώρο ή ας διακόψουμε αμέσως τη συνομιλία.

Ας συνειδητοποιήσουμε ότι η διαδικτυακή επικοινωνία δεν είναι πάντα ιδιωτική, καθώς οι άλλοι μπορούν να αντιγράψουν, να εκτυπώσουν και να μοιραστούν με άλλους τα λεγόμενά μας ή τι φωτογραφίες μας.

Δεν προωθούμε μηνύματα ή εικόνες και φωτογραφίες που θα μπορούσαν να πληγώσουν τα συναισθήματα κάποιου. Έχουμε στο μυαλό μας ότι, εάν κάποιος μας στείλει ένα μήνυμα και το προωθήσουμε ή γελάσουμε με αυτό, στην ουσία γινόμαστε και εμείς μέρος του εκφοβισμού

Κι αν μου έχει συμβεί τι να κάνω;

• Δεν απαντάμε στα εκφοβιστικά μηνύματα. Μπλοκάρουμε την πρόσβαση του αποστολέα.
• Κρατάμε και αποθηκεύουμε τα μηνύματα ή τις συνομιλίες. Αυτό θα μας είναι χρήσιμο εάν χρειαστεί ή εάν θελήσουμε να καταγγείλουμε το περιστατικό.
• Αναφέρουμε το πρόβλημά μας στους γονείς μας ή σε άλλους ενήλικες που εμπιστευόμαστε ή στην πλατφόρμα στην οποία λαμβάνει χώρα ο εκφοβισμός.

Η μπορούμε να απευθυνθούμε σε εξειδικευμένους φορείς και κατάλληλους ειδικούς όπως

• στη Γραμμή Βοηθείας Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου (www.help-line.gr)  διαθέσιμη τηλεφωνικά στο 210 6007686  όπου ανώνυμα μπορώ να μιλήσω για αυτό που μου συμβαίνει
• Στη Γραμμή καταγγελιών SafeLine (www.safeline.gr) όπου επίσης ανώνυμα μπορώ να καταγγείλω παράνομο και επιβλαβές περιεχόμενο στο διαδίκτυο
• Ή στη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος στο 11188