Παρουσίαση/Προβολή

(HUM185) -  Αθανάσιος Νάκας

Περιγραφή Μαθήματος

Τίτλος μαθήματος: Ανάλυση Κειμένου. Σχηματικός Λόγος (υποχρεωτικό)

Διδάσκων: Θανάσης Νάκας, Καθηγητής Γλωσσολογίας, ΠΤΔΕ/ΕΚΠΑ

Εξάμηνο: Α΄.

Περιεχόμενο μαθήματος:

Πλεονεκτήματα του όρου ‘αι­σθη­τική’ έναντι του όρου ‘ποιητική’ λει­τουρ­γία. Η πραγ­μάτωση της αισθητικής λειτουργίας αφορά πολλά άλλα είδη προφο­ρικού και γραπτού λόγου, πέρα από τη λογοτεχνία και τη ρητο­ρική

Γλώσσα και ύφος. Το (λογοτεχνικό ή ‘κατ’ εξοχήν’) ύφος ενός συγ­γρα­φέα δεν ταυ­τίζεται απαραίτητα με την ιδιόλεκτό του.

Ατομικό / προσωπικό ύφος vs. συλλογικό / λειτουργικό / ειδολογικό ύφος (‘genre style’), λ.χ. το ύφος ενός συγκεκριμένου δοκιμιογράφου σε σύγκριση με τα υφολογικά χαρακτηριστικά της δοκιμιογραφίας στο σύνολό της.

Επίπεδα ύφους (registers).

Λεξικογραμματικά στοιχεία που προσδιορίζουν διαφορετικά επίπεδα ύφους.

Στοιχεία του συγκειμενικού πλαισίου ενός κειμένου που καθορίζουν το επίπεδο ύ­φους.

‘Κλειστά’ vs ‘ανοικτά’ επίπεδα ύφους.

Υφολογικά χαρακτηριστικά ανάλογα με το κειμενικό είδος.

Ρητορικά ‘προγυμνάσματα’ κ.ά. ασκήσεις ύφους.

Σχηματικός λόγος και ύφος.

Η έννοια του λογοτεχνικού (ή ‘κατ’ εξοχήν’) ύφους.

Το λογοτεχνικό ύφος ως αποτέλεσμα συγκεκριμένων επιλογών ή αποκλίσεων.

Μελέτη του ύφους συγκεκριμένων συγραφέων (ποιητών και πεζογράφων).

Τα σχήματα λόγου ως ευ­ρύτερα γλωσσικά φαινόμενα που ενδέχεται να σχετίζονται και με άλλες επικοι­νω­νιακές λειτουργίες της γλώσσας, και όχι αποκλειστικά με την αισθητική.

Εικόνα- παρομοίωση- μεταφορά στη λογοτεχνία. Σχήματα αντίθεσης, σχή­ματα επα­νάληψης, σχήμα­τα ομοηχίας. Συνδυασμοί.

Από τον λόγο τής καθημερινής επικοινωνίας στον αισθητικά επεξερ­γα­σμένο λόγο. Παραδείγματα εφαρμογής σε κείμενα λογοτεχνικά, χρηστι­κά, κ.ά.

Μέθοδοι διδασκαλίας: Διάλεξη, Ατομική και ομαδική εργασία, Παρουσιάσεις pa­pers από φοιτητές, Προβολή videos-DVD με συναφές περιεχόμενο.

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος, ο φοιτητής θα είναι σε θέση :

να αναγνωρίζει τις σχέσεις και τις διαφορές ανάμεσα σε ποικίλους τύπους κειμένων με βάση τα ειδολογικά και τα γλωσσικά τους χαρακτηριστικά·

να διαφοροποιεί τα σχήματα λόγου και ν’ αναγνωρίζει τη συμβολή τους στη ρητορικά αλλά και τη θεματική δομή του κειμένου·

να σχεδιάζει μαθήματα σχετικά με τη διδασκαλία των κει­μενικών ειδών και του σχηματικού λόγου και να προετοιμάζει σχετικό διδακτικό υλικό.

Μέθοδοι αξιολόγησης: Ατομική εργασία, Ομαδική εργασία-παρουσία­ση, Τελική ε­ξέ­ταση.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Adam, J.-M. 1997. Le Style dans la Langue. Une Reconception de la Sty­listique, Delachaux et Niestlé.

Cressot, M. & L. James, ¹¹1983. Le Style et ses Techniques, Παρίσι, PUF.

De Baugrande, R. & W. Dressler. 1981. Introduction to Text Linguistics. Λονδίνο & Νέα Υόρκη: Longman.

Leech, G. N. & M. H. Short. 1981. Style in Fiction (A Linguistic Intro­duction to English Fic­tional Prose). Longman.

Todorov, T. 1971. Poétique de la Prose. Seuil.

Todorov, T. “Η γραμματική του αφηγηματικού λόγου”, μετάφρ. Θαν. Νάκα, περ. Σπείρα, τεύχ. 5 (Δεκέμ­βρης 1976), σσ. 74-85.

Todorov, T. 1980. Nouvelles Recherches sur le Récit. Seuil.

Toolan, M. 1996. Language in Literature. An Introduction to Stylistics, Λονδίνο, Arnold.

Wales, K. ²2001. A Dictionary of Stylistics. Longman.

 

Αυδίκος, Ε. (επιμ.) 1994. Το Λαϊκό Παραμύθι. Θεωρητικές Προσεγγί­σεις. Ο­δυσσέας.

Γεωργακοπούλου, Α. & Δ. Γούτσος. 1999. Κείμενο και Επικοινωνία. Ελληνικά Γράμματα.

Γούτσος, Δ. & Σ. Κουτσουλέλου & Αι. Μπακάκου- Ορφανού (επιμ.) 2006. Ο Κόσμος των Κειμένων. Ελληνικά Γράμματα.

Κενώ, Ραιημόν. 1984. Ασκήσεις Ύφους (μετάφραση: Αχιλλέας Κυρια­κί­­δης). Ύ­­ψι­­λον.

Κουτσουλέλου Σ. 2002. Ο Πρόλογος ως Κειμενικό Είδος.

Ματσαγγούρας, Η. 2001. Κειμενοκεντρική Προσέγγιση του Γρα­­πτού Λόγου (Ή αφού σκέφτονται γιατί δεν γράφουν;). Γρη­γόρη.

Μερακλής, Μ.Γ. χ.χ. Τα Παραμύθια μας. Θεσσαλονίκη: Κωνστα­ντι­νίδης.

Μερακλής, Μ. Γ. 1994. “Σκέψεις για μια διδακτική προσέγγιση του πα­­ραμυθιού”, Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας (Θεωρητικές και Δι­δα­κτικές Προσεγγίσεις στην Παιδική Λογοτεχνία), τόμ. 9, σσ. 71- 7.

Νάκας, Θαν. ¹1981. Ο Montaigne και το Δοκίμιο. Κάλ­βος.

Νάκας, Θαν.  ⁶2014. Γλωσσοφιλολογικά, Α΄. Πατάκης [κεφ. 1: Σχέσεις ποίησης και γλώσ­σας· 2: Λαϊκή γλώσσα και δημοτικό τραγούδι· 4: Τρεις παρεμβάσεις για τον Καβάφη].

Νάκας, Θαν. ⁷2002. Γλωσσοφιλολογικά, Β΄. Πατάκης [κεφ. 8: “(Κειμε­νο)γλωσσο­λο­γία, υφολογία, λογοτεχνία”].

Νάκας, Θαν.  ⁴2006. Γλωσσοφιλολογικά, Δ΄. Πατάκης [κεφ. 6: Ι.Μ. Παναγιωτό­που­λος: η ευδοκίμηση της δοκιμιογραφίας· 7: Για τη θεατρική γραφή του Μάρι­ου Ποντίκα (ή από το αφηγηματικό κείμενο στο θεατρικό)· 10: Γλωσσικά και παραγλωσσικά στοιχεία της παράστασης (‘performance’) του παραμυθιού· 11: “Απο­παγίωση και ανακυριολεξία (στοιχεία λεκτικού χιούμορ στο έργο του Ευγ. Τριβιζά”· 14: ‘Παπαρούνες’  και ‘μήκωνες’, ‘ρέματα’ και ‘ρεύματα’ (: στοιχείο ύφους στον Παπαδιαμάντη)· 16: Ο Παπαδιαμάντης για τη γλώσσα και η γλώσσα του Παπαδιαμάντη].

Νάκας, Θαν.  ²2007. Σχήματα (Μορφο)λεξικής και Φρα­­στικής Επανάλη­ψης, α΄,  Πα­τάκης.

Νάκας, Θαν. [Σε συνεργασία με την Ευγ. Μαγουλά και την Αφρ. Καποθανάση].  2010. “Η ομοηχία στη Νέα Ελ­λη­νική: ορο­λο­γία και τυπολογία”, Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα (30  / 2-3.5.2009), Θεσσαλονίκη, σσ. 436-449.

Νάκας, Θαν. 2011α. [Σε συνεργασία με τη Τζίνα Καλογήρου], “Τυπολογία του οξύμωρου”, Proceedings of the 9^thInternational Con­ference on Greek Linguistics (ICGL 9, 29-31 October 2009, Chicago, Illinois), University of Chicago / Ohio State University, σσ. 321-333.

[Προσβάσιμοστο http://home.uchicago.edu/~cchatzop/ICGL2009BETA.html].

Νάκας, Θαν. [σε συνερ­γασία με τους Μ.Ζ. Κοπιδάκη, Γ.Α. Χριστοδούλου και Ν.Α.Ε. Καλοσπύρο]. 2011β. Ρητορικός Παπαδιαμάντης, Πατάκης.

Νάκας, Θαν. 2011γ. “Ο ρητορικός Παλαμάς” στον συλλογικό τόμο Ημερίδα Κωστής Παλα­μάς / Πρακτικά Ημερίδας (Ακαδημία Αθη­νών 16 Δεκεμβρί­ου 2009), Ακαδημία Αθη­νών / Κέντρον Ερεύνης της Ελλη­νικής Λαογρα­φί­ας, σσ. 73-88.

Παπαδοπούλου, Μ. 2007. “Επιλογή και ανάλυση κειμένων για τη διδασκαλία της Γλώσσας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: οι πινα­κίδες με ονόματα οδών”, στο Ν. Μήτσης & Δ. Καραδήμος, Η Διδα­σκαλία της Γλώσσας, 181-201.

Παπανικολάου, Κ. χ.χ. Νεοελληνική Καλολογία (Αισθητική του Λόγου). Βιβλιοπωλείον της “Εστίας”.

Πολίτης, Π. (επιμ.) 2009. Ο Λόγος της Μαζικής Επικοινωνίας (Το ελ­λη­νικό πα­ράδειγμα). Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μα­νό­λη Τριανταφυλλίδη.

Σακελλαρίου, Α. 2006. “Μια φορά κι έναν καιρό… Μια διδακτική πρό­ταση για το παραμύθι βασισμένη στους πολυγραμματισμούς και τη δια­θε­ματικότητα”, Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα 26 (14-15. 5. 2005), Τομέας Γλωσσολογίας ΑΠΘ.

Σηφιανού, Μ. 2007. “Προσοχή, παρακαλώ. Οι ελληνικές αναγγελίες στο μετρό της Αθήνας”, Γλωσσικός Περίπλους (Μελέτες αφιερωμέ­νες στη Δ. Θεοφα­νοπού­λου- Κοντού), 332-341.

Χατζησαββίδης, Σ. 2007. Ελληνική Γλώσσα και Δημοσιογραφικός Λό­γος. Γρηγόρη.

 

 

 

Ημερομηνία δημιουργίας

Τρίτη 6 Οκτωβρίου 2015